Pocysterska świątynia jest trójnawową, jedenastoprzęsłową bazyliką filarową, przeciętą w połowie dwunawowym i dwuprzęsłowym halowym transeptem.

Niezwykłej urody i smaku sklepienia powstawały stopniowo. Najwcześniejsze są sklepienia gwiaździste, najpóźniejsze sieciowe i kryształowe z 1557 r. Datę tę można (za ks.J.St Pasierbem) uznać za kończącą budowę katedry, mimo, że prace trwały jeszcze później.

W latach 1602-3 między południową nawą prezbiterium a północną ścianą ówczesnego kapitularza (dawnego oratorium) dobudowano nową zakrystię, która w 1714 roku otrzymała od strony kościoła barokowy portal. W 1645 roku wzniesiono od strony północnej kaplicę rodziny Kosów, a w 1600 roku od zachodu dobudowano kruchtę rozebraną w 1841 roku.

W końcu XVII wieku w południowo - zachodnim narożu południowego ramienia transeptu zbudowano spiralną klatkę schodową, prowadzące na piętro wschodniego skrzydła klasztoru.

Między rokiem 1841 a 1842, po rozebraniu kruchty zachodniej, wbudowano w nawę główną przedsionek z późnogotycką emporą, na której zamontowano w 1845 roku organy.

Uwagę przykuwa bogate wyposażenie świątyni, w tym 23 ołtarze, z których główny uznawany jest za najwyższy w Europie (25,5m).

Podziwiać tu można  obrazy Hermana Hahna, z których za najokazalsze trzeba uznać "Koronację Maryi Panny", "Wizję św. Bernarda" oraz tajemniczy artystycznym wyrazem "Pokłon pasterzy".

Z najstarszego wystroju kościoła zachował się niewielki fragment polichromii przedstawiający Świętego Krzysztofa. Freski neogotyckie, projektu Fryderyka Stummela, wykonane zostały przez autora i jego uczniów. Pozostałością pierwotnego wyposażenie jest zespół stall, pochodzących z połowy XV wieku, rozdzielonych i przeniesionych do prezbiterium w 1842 roku, charakteryzujących się niezwykle kunsztowną dekoracją snycerską jak i rozwiniętym programem treściowym. Wielkie bogactwo kościoła stanowią też wspaniałe barokowe organy i ambona.

Cysterska świątynia budowana była przez około 250 lat i jest drugim co do wielkości kościołem ceglanym w Polsce.

Od 1965 r. katedra nosi tytuł bazyliki mniejszej, nadany przez papieża Pawła VI. Każdy przyjezdny odczuje w jej murach klimat sprzyjający skupieniu, refleksji i modlitwy, ten sam, który służył cystersom od XIII wieku.